W jaki sposób przebiega podział majątku?

 Na czym polega podział majątku? Czy jest to termin związany wyłącznie z rozwodem, a może istnieje możliwość jego przeprowadzenia podczas trwania małżeństwa?

Jak przebiega i na co trzeba zwrócić uwagę przy takim podziale majątku?

Zapraszam do zapoznania się z najważniejszymi informacjami dotyczącymi tego zagadnienia.

Podział majątku – czyli właściwie co?

Kiedy dokonuje się podziału majątku?

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Do majątku wspólnego należą:

• wynagrodzenie za pracę,
• dochody z innej działalności zarobkowej,
• dochody z majątku wspólnego (np. dochody z najmu wspólnego mieszkania),
• dochody z majątku osobistego każdego z małżonków (np. dochody z najmu mieszkania, którego właścicielem jest tylko jeden z małżonków),
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą także wszystkie przedmioty nabyte przez małżonków w trakcie związku małżeńskiego, za środki pochodzące z majątku wspólnego, to jest ruchomości, nieruchomości i prawa majątkowe (np. udziały w spółkach).

Czy można dokonać podziału majątku w trakcie trwania małżeństwa?

Podział majątku wspólnego między małżonkami jest możliwy wyłącznie w sytuacji, gdy ustaje wspólność majątkowa między małżonkami.

Wspólność majątkowa ustaje w przypadku:

• zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej wprowadzającej ustrój rozdzielności majątkowej,
• prawomocnego orzeczenia rozwodu lub separacji,
• śmierci, ubezwłasnowolnienia bądź upadłości jednego z małżonków.

W sytuacji, kiedy chcemy podzielić majątek wspólny w trakcie małżeństwa, należy uprzednio ustanowić rozdzielność majątkową. Umowa majątkowa małżeńska może być zawarta za zgodą obu małżonków, przy ich jednoczesnej obecności u notariusza. Każdy z małżonków może także z ważnych powodów żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd.

Podział majątku u notariusza – a może gdzie indziej?

Czy podział majątku musi odbyć się u notariusza?

W pewnych sytuacjach, kiedy w skład majątku wspólnego nie wchodzi żadna nieruchomość, nie ma potrzeby dokonywania podziału majątku u notariusza. W takich przypadkach wystarczająca będzie zwykła forma pisemna umowy o podział majątku podpisana przez obu małżonków. Warto zlecić sporządzenie takiej umowy radcy prawnemu, który zadba o prawidłowość zapisów takiej umowy. 

W sytuacji, gdy w skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty majątkowe dla których przeniesienia wymagana jest forma aktu notarialnego akt notarialny jest niezbędny.

Podziału majątku wspólnego możemy dokonać:

• w drodze umowy pomiędzy małżonkami zawartej w zwykłej formie pisemnej (w każdej sytuacji w której w skład majątku wspólnego nie wchodzą żadne prawa do których zbycia wymagana jest forma aktu notarialnego – np. w skład majątku małżonków wchodzą same ruchomości),
• w drodze umowy pomiędzy małżonkami zawartej u notariusza – umowa zawierana w formie aktu notarialnego, konieczna zawsze wtedy, gdy w skład majątku wspólnego wchodzą nieruchomości. Jeśli małżonkowie dojdą do porozumienia odnośnie podziału majątku, warto go dokonać u notariusza, ponieważ: koszty są znacznie niższe, formalności związane z podziałem majątku u notariusza są uproszczone (niepotrzebny jest rzeczoznawca i pełnomocnik procesowy), procedura trwa znacznie krócej niż postępowanie sądowe,
• w sądzie (dwojako: w postępowaniu o podział majątku wspólnego lub w postępowaniu rozwodowym na wniosek jednego z małżonków jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym). Nie podlega wątpliwości, że przeprowadzenie postępowania o podział majątku wspólnego jest najdłuższą i najbardziej kosztowną procedurą ze wszystkich pozostałych.

Jakie są koszty podziału majątku?

Podział majątku u notariusza

Jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość, umowa musi zostać zawarta – pod rygorem nieważności – w formie aktu notarialnego.

Wysokość wynagrodzenia notariusza ustalana jest umownie. Nie może być ono jednak wyższe niż określone Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Zależy ono od wartości dzielonego majątku i wynosi:

• majątek do 3.000 zł – maksymalna stawka taksy notarialnej wynosi 100 zł,
• powyżej 3.000 do 10.000 zł – 100 zł plus 3 proc. od nadwyżki powyżej 3.000 zł,
• powyżej 10.000 do 30.000 zł – 310 zł plus 2 proc. od nadwyżki powyżej 10.000 zł,
• powyżej 30.000 do 60.000 zł – 710 zł plus 1 proc. od nadwyżki powyżej 30.000 zł,
• powyżej 60.000 do 1.000.000 zł – 1.010 zł plus 0,4 proc. od nadwyżki powyżej 60.000 zł,
• powyżej 1.000.000 do 2.000.000 zł – 4.770 zł plus 0,2 proc. od nadwyżki powyżej 1.000.000 zł,
• powyżej 2.000.000 zł – 6.770 zł plus 0,25 proc. od nadwyżki powyżej 2.000.000 zł, nie więcej jednak niż 10.000 zł.

Powyższe koszty nie obejmują: podatku VAT 23% od wynagrodzenia notariusza oraz kosztów wypisów aktu notarialnego – 6 zł za 1 stronę wypisu (+23% VAT).

Ponadto, koniecznym może okazać się uiszczenie opłaty sądowej w wysokości 150 zł za wpis prawa własności/prawa użytkowania wieczystego / uprawnienia w księdze wieczystej na rzecz małżonka, któremu te prawa przypadły w wyniku podziału majątku.

Podział majątku przez sąd

Co do zasady, podział majątku wspólnego jest dokonywany na drodze postępowania sądowego w przypadku braku zgody małżonków odnośnie zasad tego podziału.

Sąd w postępowaniu rozwodowym może dokonać podziału majątku wspólnego na wniosek małżonków, jeżeli nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W przeciwnym wypadku konieczne będzie wszczęcie odrębnego postępowania o podział majątku wspólnego.

Opłata sądowa od wniosku o podział majątku wspólnego wynosi 1000 zł. Jeżeli małżonkowie są zgodni co do podziału majątku, opłata sądowa wynosi 300 zł.

W ramach kosztów sądowych należy dodać także koszty związane z wynagrodzeniem biegłego rzeczoznawcy majątkowego, koszty mediacji czy ewentualnej apelacji od orzeczenia sądu.

Małżonkowie, którzy w trakcie podziału majątku zechcą korzystać z usług profesjonalnego pełnomocnika – adwokata lub radcy prawnego – poniosą także koszty związane z ich wynagrodzeniem. W tej kwestii Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych wyznaczają jedynie minimalne stawki w sprawach cywilnych. Wynoszą one w zależności od wartości przedmiotu sprawy:

• wartość przedmiotu do 500 zł – minimalna stawka wynosi 90 zł,
• powyżej 500 zł do 1500 zł – min. 270 zł,
• powyżej 1500 zł do 5000 zł –  min. 900 zł,
• powyżej 5000 zł do 10 000 zł – min. 1800 zł,
• powyżej 10 000 zł do 50 000 zł – min. 3600 zł,
• powyżej 50 000 zł do 200 000 zł – min.5400 zł,
• powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł – min.10 800 zł,
• powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł – min.15 000 zł,
• powyżej 5 000 000 zł – min. 25 000 zł.

Do każdej stawki wynagrodzenia doliczany jest 23% VAT.

Na wysokość kosztów podziału majątku wspólnego małżonków duży wpływ ma to, czy są oni zgodni co do sposobu podziału.

Możliwe problemy przy podziale majątku

Czy można odwołać się od decyzji o danym podziale majątku?

Należy założyć, że w przypadku zawarcia umowy o podział majątku u notariusza, nie ma potrzeby się od niego odwoływać, czy go w jakikolwiek sposób podważać, bo jest on dokonany na zgodny wniosek małżonków.

W przypadku postępowania sądowego o podział majątku wspólnego i niekorzystnego rozstrzygnięcia sądu, można się od orzeczenia odwołać. Powoduje to wszczęcie postępowania odwoławczego.

Jaki wpływ na podział majątku ma wcześniejsze zawarcie intercyzy?

Ustanowienie rozdzielności majątkowej przed zawarciem związku małżeńskiego spowoduje, że małżonkowie nie nabędą nic do majątku wspólnego. W przypadku ewentualnego rozstania nie będzie konieczności przeprowadzania podziału majątku wspólnego.

Jakie dokumenty są potrzebne przy podziale majątku?

Przed planowanym podziałem majątku wspólnego zachęcam do kontaktu, gdyż pozornie porównywalne czynności wymagają nieraz odmiennych dokumentów.

Można jednak założyć, że przy podziale majątku potrzebne będą co najmniej:

• dane małżonków
• dokument potwierdzający ustanie wspólności ustawowej między małżonkami (najczęściej jest to orzeczenie rozwodu, orzeczenie separacji lub umowa rozdzielności majątkowej),
• określenie przedmiotu umowy (co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków),
• określenie sposobu podziału majątku (komu mają przypaść konkretne przedmioty majątkowe) oraz to, czy podział majątku przeprowadzany jest ze spłatą/dopłatą na rzecz któregoś z małżonków,
• podstawy nabycia przedmiotów podlegających podziałowi (w uzgodnieniu z notariuszem),
• inne dokumenty związane z nieruchomościami, np. dokumenty geodezyjne dotyczące nieruchomości gruntowej, zaświadczenie ze Spółdzielni dotyczące spółdzielczego prawa do lokalu.

Zgodny podział majątku to rozwiązanie o wiele bardziej opłacalne niż podział majątku przez sąd.